Karol Wojtyła urodził się 100 lat temu. To okazja, by wspominać pontyfikat, który trwał ponad 26 lat i pod wieloma względami był wyjątkowy. W jego czasie miało miejsce wiele ważnych z punktu widzenia Kościoła, Polski i świata wydarzeń. Choć nie da się w krótkim artykule opisać całego bogactwa spuścizny po papieżu Polaku, to przedstawiamy siedem największych fenomenów związanych z Janem Pawłem II. Fenomenów, które odmieniły świat i czynią z Jana Pawła II postać absolutnie wyjątkową. Jednym z tych fenomenów jest niekwestionowana na świecie opinia, że wybór Polaka, Karola Wojtyły na papieża, a następnie jego pontyfikat, w dużej mierze przyczyniły się do obalenia komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej i powrotu wolności i demokracji w tym regionie świata.
Karol Wojtyła urodził się w Wadowicach. W 1929 r. zmarła jego mama – Emilia z Kaczorowskich. W 1938 r., po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w wadowickim gimnazjum, wraz z ojcem, Karolem, przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął studia polonistyczne na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wybuchu II wojny światowej i zamknięciu uczelni zaczął pracować jako robotnik w kamieniołomach na Zakrzówku w Krakowie, a następnie w zakładach chemicznych w Borku Fałęckim pod Krakowem. Wspomnienia z tego okresu można odnaleźć w jednym z jego pierwszych utworów literackich, poemacie „Kamień i bezmiar”, który był podpisany pseudonimem Andrzej Jawień. W 1941 r. zmarł ojciec Karola Wojtyły.
Podczas okupacji razem z Mieczysławem Kotlarczykiem, przyjacielem z Wadowic, zorganizował w Krakowie konspiracyjny Teatr Rapsodyczny; był jednym z pierwszych jego aktorów i reżyserów. W repertuarze znajdowały się adaptacje dzieł wybitnych polskich klasyków. W 1942 r. wstąpił do konspiracyjnego Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Równolegle studiował filozofię na tajnym Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1 sierpnia 1944 do 18 stycznia 1945 r. (do wejściu do Krakowa Armii Czerwonej), ukrywał się wraz z kolegami w pałacu metropolity krakowskiego kard. Adama Stefana Sapiehy.
1 listopada 1946 r., po ukończeniu studiów teologicznych, otrzymał święcenia kapłańskie. Później przez dwa lata kontynuował studia filozoficzne w Rzymie. Przebywał również we Francji, w Belgii i Holandii, prowadząc pracę duszpasterską wśród Polonii. Utrzymywał przy tym żywe kontakty z ruchem Jeunesse Ouvrière Chrétienne (Robotnicza Młodzież Chrześcijańska). Po powrocie do kraju w 1948 r. został wikariuszem w parafii w Niegowici, w powiecie bocheńskim, a w 1949 r. – w parafii św. Floriana w Krakowie. Przygotowywał na Wydziale Teologicznym UJ pracę doktorską pt. „Problemy wiary w pismach św. Jana od Krzyża”, którą obronił w 1948 r.
Pięć lat później obronił habilitację na Wydziale Teologicznym UJ na podstawie rozprawy „O możliwości zbudowania etyki katolickiej w oparciu o system Maxa Schelera” (rozprawa ukazała się drukiem w 1959). W 1953 r. został wykładowcą teologii moralnej i etyki społecznej w krakowskim Seminarium Duchownym, a w następnym roku rozpoczął pracę na Wydziale Filozoficznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego jako kierownik Katedry i Zakładu Etyki. W 1956 r. został zastępcą profesora tej uczelni, a po roku otrzymał docenturę. W latach 1958–1978 był wykładowcą na KUL.
W lipcu 1958 r. papież Pius XII mianował go biskupem tytularnym – biskupem pomocniczym abp. archidiecezji krakowskiej, Eugeniusza Baziaka. Sakrę biskupią Karol Wojtyła otrzymał 28 września w bazylice na Wawelu. W wieku 38 lat został najmłodszym członkiem Episkopatu Polski. Po śmierci abp. Baziaka Kapituła Metropolitalna wybrała go w czerwcu 1962 r. na stanowisko wikariusza kapitulnego Archidiecezji Krakowskiej. Rok później, w grudniu 1963 r., został mianowany przez papieża Pawła VI arcybiskupem metropolitą krakowskim, w czerwcu 1967 r. otrzymał zaś kapelusz kardynalski.
Od 1969 r. w Episkopacie Polski pełnił przez wiele lat m.in. funkcję wiceprzewodniczącego Konferencji Episkopatu i przewodniczącego Komisji Rady Naukowej Episkopatu. Równocześnie był członkiem watykańskich Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, ds. Duchowieństwa i ds. Kultu Bożego.
Brał również aktywny udział w pracach II Soboru Watykańskiego (1962–1965), uczestnicząc we wszystkich czterech sesjach, m.in. jako członek komisji opracowującej i ostatecznie redagującej tzw. schemat XIII, czyli tekst konstytucji „O obecności Kościoła w świecie współczesnym”. Uczestniczył też w redagowaniu konstytucji „O Kościele”, deklaracji „O wolności religijnej” oraz dekretu „O apostolstwie świeckim”.
Jesienią 1969 r. odbył półtoramiesięczną podróż do Kanady i Stanów Zjednoczonych, odwiedzając mieszkających tam rodaków. Spotkał się też z członkami hierarchii kościelnej obu krajów.
Z nominacji papieża Pawła VI został członkiem Komisji Soborowej dla Apostolstwa Świeckiego. Na nadzwyczajnym zgromadzeniu Synodu Biskupów w październiku 1969 r. przedstawił projekt dokumentu „II Nadzwyczajny Synod Biskupów o sobie”, określanego powszechnie jako dokument Wojtyły.
W 1973 r. uczestniczył w Kongresie Eucharystycznym w Melbourne, odwiedził także polskich misjonarzy na Nowej Gwinei i polskie skupiska w Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii. Trzy lata później wziął udział w Kongresie Eucharystycznym w Filadelfii. Był członkiem Stałej Rady Sekretariatu Światowego Synodu Biskupów jako przedstawiciel Europy.
W marcu 1976 r. został zaproszony specjalnie przez Pawła VI, aby prowadzić w Watykanie doroczne rekolekcje. We wrześniu 1978 r. wchodził w skład delegacji Episkopatu Polski rewizytującej Episkopat RFN.
Poprzednikiem Karola Wojtyły na tronie Piotrowym był Jan Paweł I, nazywany przez wiernych "uśmiechniętym papieżem". Po swoim wyborze miał zażartować do kardynałów: "niech Bóg wam wybaczy to, co mi uczyniliście". Jego pontyfikat trwał zaledwie 33 dni. Jan Paweł I zmarł na atak serca, choć do dziś żywe są teorie spiskowe mówiące o otruciu. Po tragicznej śmierci papieża nastąpiło drugie konklawe. Według późniejszych relacji, w pierwszych głosowaniach starło się ze sobą dwóch głównych kandydatów na przyszłego papieża: konserwatywny Giuseppe Siri oraz liberalny Giovanni Benelli. Żaden nie uzyskał jednak wymaganego poparcia 2/3 głosów. W tej sytuacji zaczęto rozglądać się za kandydatem spoza Włoch. Karola Wojtyłę zaproponował kard. Franz König z Austrii. Podczas ósmego głosowania, o godz. 16:30 w poniedziałek 16 października 1978 roku Karol Wojtyła zdobył głosy 99 ze 111 kardynałów biorących udział w konklawe. Przyjął imię Jana Pawła II. Wybór ten sam w sobie był przełomem. Pierwszy raz od XVI wieku papieżem nie został wybrany Włoch, pierwszy raz papieżem został Polak. Kardynałowie zdawali sobie sprawę z tego, że Karol Wojtyła pochodził z kraju rządzonego przez komunistów, był człowiekiem "zza żelaznej kurtyny". Tuż po wyborze zwrócił się do zebranych na placu Świętego Piotra i od razu zaskarbił sobie sympatię, żartobliwie prosząc, aby ludzie poprawili go, gdyby pomylił się, mówiąc po włosku. Do historii przeszły także jego słowa wypowiedziane podczas inauguracji pontyfikatu, będące swoistym expose papieża, które realizował potem przez resztę życia. Jan Paweł II mówił wtedy: - Nie lękajcie się. Otwórzcie, otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi!
W czasie swojego pontyfikatu papież odbył w sumie 104 podróże apostolskie. To absolutny rekord, gdy mówimy o papiestwie. Jan Paweł II był na wszystkich kontynentach, odbył też niemal 100 pielgrzymek na terenie Włoch. W czasie swoich wizyt niemal zawsze ściągał tłumy ludzi, którzy chcieli go słuchać. W długiej historii swojego pontyfikatu spotkał się też niemal ze wszystkimi najważniejszymi przywódcami politycznymi i religijnymi drugiej połowy XX wieku. Największe zgromadzenie w historii ludzkości również miało miejsce za sprawą Jana Pawła II. W 1995 roku, podczas Światowych Dni Młodzieży w Manili, w jednym miejscu zebrały się ponad cztery miliony osób z ponad 100 krajów na świecie! Jak dotąd nikomu nie udało się pobić takiego rekordu. Także największe zgromadzenie ludzi w historii Polski miało miejsce na krakowskich Błoniach, podczas ostatniej pielgrzymki papieża do ojczyzny w 2002 roku. Na mszę z Janem Pawłem II przybyło wtedy ponad 2,5 miliona ludzi, głównie Polaków. Szacuje się, że w trakcie pontyfikatu Jan Paweł II pokonał ponad milion kilometrów. Nie dziwi więc fakt, że jeszcze za swojego życia otrzymał przydomek "papieża pielgrzyma".
Jan Paweł II był wybitnym teologiem i intelektualistą. Jego rozprawa habilitacyjna została jednogłośnie przyjęta przez władze Wydziału Teologicznego UJ, ale nie uzyskała aprobaty komunistycznych władz oświatowych. Jednak brak "pieczątki" ze strony władz nie przeszkadzał mu w pracy ze studentami i w pisaniu kolejnych dzieł. Był poetą i dramaturgiem. Potem jako papież napisał 14 encyklik, 14 adhortacji, ponad 50 listów i konstytucji apostolskich, które do dzisiaj stanowią źródło inspiracji i są przedmiotem teologicznych rozważań. Podejmował w nich najróżniejsze zagadnienia, nie tylko z dziedziny teologii, ale też zwykłego życia. Tematami jego prac były m.in.: Trójca Święta, Boże miłosierdzie, Maryja, znaczenie Biblii w Kościele, ludzie pracy, rodzina we współczesnym świecie, wyzwania stojące przed społeczeństwami, ekumenizm, godzenie wiary i rozumu czy rola kobiet w Kościele i świecie. Papież nie unikał tematów trudnych czy kontrowersyjnych. Mimo licznych ataków zawsze konsekwentnie i jednoznacznie wypowiadał się za nienaruszalnością życia poczętego. Jan Paweł II przeprowadził też reformę Kurii Rzymskiej, dopuszczając do pracy w najważniejszych watykańskich urzędach także ludzi świeckich. Papież był krytykowany za konserwatyzm szczególnie w odniesieniu do etyki seksualnej. Zawsze pozostawał jednak wierny ideałom, w które wierzył.
Kontynuując tradycję swoich poprzedników, Jan Paweł II całkowicie zerwał z wcześniejszym obrazem papiestwa jako anachronicznej, oderwanej od rzeczywistości i ludzi instytucji. Swoje pierwsze przemówienie wygłosił po włosku, a nie po łacinie, jak było to w zwyczaju. Zniwelował bariery oddzielające go od ludzi, spotykał się z nimi bezpośrednio, żartował, błogosławił, rozmawiał. Zapraszał na prywatne msze, obiady, śniadania. Spotykał się z artystami i naukowcami. Żywo interesował się kulturą, brał udział w koncertach i projekcjach filmowych. Jan Paweł II z niebywałą konsekwencją niwelował wszelkie bariery oddzielające go od ludzi, ich problemów i normalnego życia. Szczególnie kochał młodzież. Jeszcze gdy był księdzem, opiekował się duszpasterstwem akademickim. Zawsze dopytywał o problemy swoich podopiecznych, którzy mówili do niego "wujku". Po decyzji konklawe Jan Paweł II nadal chciał utrzymać kontakt z młodymi. Rok 1985 został ogłoszony przez ONZ Rokiem Młodzieży. Jan Paweł II postanowił zorganizować spotkanie młodzieży z papieżem. Od tamtego czasu co roku pisał listy skierowane do młodych ludzi i spotykał się z nimi regularnie na Światowych Dniach Młodzieży. Tradycja ta kontynuowana jest do dziś i wciąż przyciąga rzesze młodych ludzi. Jan Paweł II mówił do młodych: - Wy jesteście przyszłością świata, wy jesteście nadzieją Kościoła. Wy jesteście moją nadzieją.
Jan Paweł II wprowadził Kościół w III tysiąclecie. Wielki Jubileusz Roku 2000 był jednym z najważniejszych wydarzeń jego pontyfikatu. Papież odwiedził w tym czasie Ziemię Świętą, gdzie modlił się w Bazylice Grobu Pańskiego i przed Ścianą Płaczu. Podczas jubileuszu Ojciec Święty wyznał winy Kościoła wobec świata, co wielu uważa za jego największą zasługę. Przeprosił za winy popełnione w służbie prawdy, za inkwizycję, podziały w Kościele, czyny przeciw miłości, pokojowi, prawom narodów, godności kultur i religii, czyny godzące w godność kobiet i jedność rodzaju ludzkiego, przeciwko prawom człowieka oraz społeczności Żydów. Wyznanie win Kościoła nie podobało się wielu hierarchom, jednak papież nie zrezygnował z tego aktu, który do dziś uważany jest za początek oczyszczenia w Kościele. Był to także kolejny krok na drodze do pojednania międzyreligijnego, które papież bardzo mocno wspierał przez cały okres swojego pontyfikatu.
Jan Paweł II wybitnie przyczynił się do upadku bloku komunistycznego. Jego pielgrzymki do Polski wywarły niesłychany wpływ na cały naród, mobilizując go do walki o wolność i zrzucenia jarzma komunizmu. Podczas swoich wystąpień w Polsce papież głośno mówił o solidarności i wolności. Jego słowa wypowiedziane na zakończenie kazania na placu Zwycięstwa z 1979 roku uważane są przez wielu za prorocze. Jan Paweł II mówił wtedy: - I wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja: Jan Paweł II papież, wołam z całej głębi tego tysiąclecia, wołam w przeddzień święta Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój! I odnowi oblicze ziemi. Tej Ziemi!.
Większość współczesnych historyków jest zgodna, że bez papieża z Polski komunizm mógłby trwać o wiele dłużej, a jego upadek mógłby skończyć się konfliktem i rozlewem krwi. Karol Wojtyła pamiętał dobrze czasy II wojny światowej. Dlatego w przypadku każdego konfliktu apelował o pokój i rezygnację z przemocy. W 1986 roku papież wystąpił z niezwykłą inicjatywą ekumenicznego spotkania przedstawicieli wszystkich religii i wspólnej modlitwy o pokój. Propozycja ta odbiła się szerokim echem w świecie, liczne grupy zbrojne walczące na różnych frontach zapowiedziały, że na ten dzień wstrzymają działania. Do spotkania doszło 27 października 1986 roku w Asyżu. Przedstawiciele 47 delegacji reprezentujących 13 największych światowych religii modlili się o pokój.
Pontyfikat Jana Pawła II naznaczony był cierpieniem. 13 maja 1981 Mehmet Ali Agca przeprowadził zamach na papieża. Dwie kule raniły Ojca Świętego w brzuch i rękę. Papież natychmiast trafił do szpitala, gdzie przez sześć godzin był operowany. Zabieg powiódł się, jednak papież nigdy nie wrócił do pełni sił. Zleceniodawcy zamachu wciąż nie są znani. Jan Paweł II uważał, że swoje ocalenie zawdzięcza Matce Boskiej Fatimskiej, której święto przypadało tego dnia. Wiele lat po zamachu papież upublicznił też trzecią część tajemnicy fatimskiej, która mówi m.in. o "biskupie w bieli" ranionym strzałami z broni palnej. W 1992 roku u papieża zdiagnozowano chorobę Parkinsona, z którą zmagał się do śmierci. W tym samym roku Jan Paweł II przeszedł operację usunięcia guza jelita i ustanowił Światowy Dzień Chorego. Papież nauczał o godności ludzkiego cierpienia, które może zjednoczyć człowieka z cierpiącym Chrystusem. Jan Paweł II zawsze znajdował czas na spotkania i rozmowy z chorymi i niepełnosprawnymi. Śmierć papieża w 2005 roku była dla wielu ludzi na świecie lekcją godnego znoszenia cierpienia i przyjęcia śmierci.
Zdjęcia : archiwa prywatne, internet, dzieje.pl, Radio Maryja, CNN, PAP
Źródło : Rafał Cieniek, PAP, Radio Maryja, dzieje.pl, Powiat Opoczyński
